Russian | EnglishKaracy(cyrillic) | Karacay(latine)
 
 
Къарачай-Черкес Республика 
Россия Федерациягъа киреди
Джери: 14,100 кв. км.
Миллети: 450 000 адам. 
Ара шахары: Черкесск (113 минг адам джашайды)
Джашагъан миллетле: къарачайлыла (150.000), черкеслиле (55.000), ногъайлыла (20.000), абазалыла (30.000).
Бу миллетле бары бусурман динни тутадыла 
Республиканы президенти Семенланы Владимир , Магомедни джашы 
   

Къысха тарихи: Къарачайлыланы Кавказ таулагъа монголлула 13 емюрде къыстаб кечюргендиле. Ол заманлада къарачайлыла  бла малкъарлыла бир бирлеринден айырылгъандыла. Эки миллетде да  бир-бирине "алан" деб селешген адет барды, ол ата-бабаларыбыз аланла болгъанлары себеблиди дейдиле (кавказ миллетлени кебеюсю аланланы туудукъларына санайдыла кеслерин). 20 октябрь 1822 г. Хасаукада болгъан урушдан сора  Россия  Къарачайны джерлерин кесине къошханды. Бир талай кере къарачайлыланы къаууму  Турциягъа кечгендиле, сез ючюн, 1860-70 джыллада . 1920 дж.  Тау Автоном Республика къуралгъанды, Россияны ичинде, ары Шимал Кавказ республикала киргендиле.  Эки джылдан ала юлешиниб,  Карачай- Черкес автоном  область къуралгъанды. 1926 дж эки джарты болгъанды, сора  1936 дж энтда  къарачайлыла бла черкеслени бир областха къошхандыла. 
2 ноябрь 1943 джыл Къарачайны бушуу кюнюдю. Сталинни буйругъу бла, къарачайлыла, башха кавказ миллетле бла биргелей (чеченлиле, малкъарлыла, ингушла... ) Орта Азиягъа кечюрюлгендиле. Фашистлеге болушханла деген сылтау бла. Къарачайны джерлерин Сталин ол заманда Грузиягъа къошханды. Микоян шахаргъа (бусагъатда Къарачай шахар) Клухори деген ат аталгъанды, д.а.к. Кечгюнлюкде миллетни джартысы къырылгъанды- аурууладан, ачдан. 1957 дж къарачайлылагъа ызларына къайтаргъа эркинлик берилгенди. 

Къарачай тил тюрк тиллени группасына киреди. Биринчи къарачай алфавит араб харифле бла джазылгъанды. Андан сора латин харифле бла. 1936 джылдан бери кирил харифле бла джазабыз. Биринчи баш билим бериучю институт Карачай-Черкес кърал педагогика университет  1938 дж къуралгъанды.

 
Интернетде къарачай сайтла
www.kchr.info республиканы юсюнден джангылыкъла (орус тилде)
www.karachay.com  Австралиядан  Къарабашланы Хасанны сайты (дагъыда: Karachay Home Page
http://www.karachay.4mg.com Турциядан Аппаланы Адильханны (Адилоглу) 
Karachay-Balkar site бу сайтны малкъарлыла къурагъандыла 
American Karachay-Kavkaz Benevolent Association   - Америкада Нью-Джерсиден  къарачайлыланы сайтлары.  дагъыда: AKBA Information Center 
Хубийланы Хаджи-Мурат,   Америкада математиканы профессору, кеб китаб джазгъанды, тарихни, тиллени, математиканы, логиканы юсюнден
Боташланы Хамит, Америкада джашагъан къарачай джазыучу ("Харам тала")
Кавказны юсюнден сайт Турциядан къарачайлы алимни, Шимал Кавказны юсюнден джазыучу Уфук Тавкулну (Тохчук улу) 
Боташланы Азнаур(7.09.1967-27.02.1998)  иги адамланы атлары унутулмасын

джерни башында къарачайлыла бла селеширге излеген, бери джазыгъыз:
 akba@egroups.com ( Хубийланы Х-М. тамадасы), 
не бери:
 karachaymalkar@yahoogroups.com (Адильхан Адилоглу къурагъанды) 

къарачайча селеширге излеген, интернетден ма бу программаны алыгъызда: http://www.mirc.co.uk
 #karacay деген каналгъа келигиз  dalnet серверледе. 
Ингир ала мында ондан аслам къарачайлыла джыйылыучандыла.
Джырла бла тепсеуле: 
Къарачай джырла
ансамбль Балкария
Группа "Иман"

Башха Кавказ республикала: 
http://www.ingushetia.ru/
Kabarda-Balkar State University
Balkar chat "Shashlychnaya" in Nal'chik
http://www.kavkazweb.com/

 




Табигъатны суратлары
kislovodsk
www.dombai.ru
www.sao.ru

 Карачай-малкар миллетни тарихи бла культурасы . 

  Уфук Тавкул кавказ культураны юсюнден  (ингилиз тилде
Хубийланы  Хаджи-Муратдан келген :
  • Къарачай-малкар миллетни тарихи (эртде заманладан,  Россиягъа къошулгъунчу дери) И.М.Мизиев  (in English
  • "Карачайлыла бла малкарлыла"  К.М.Текеев (орус тилде)
  • Къарачай-малкар-орус сезлюкден юзюк 
  • Тукъумланы тамгъалары
  • Къарачай алфавит (кирил, латин, тюрк харифле бла)
  • Алим Хуболовдан келген :
  • Духовная культура карачаево-балкарского народа. Махти Джуртубаев 
  • Народное искусство карачаевцев и балкарцев.  Кузнецова Анна Яковлевна 
  • Древние танцы карачаевцев и балкарцев.  М.Ч. Кудаев
  • Орфография сезлюк
  • башха джерледен: 
  • Къысха къарачай-орус сезлюк (short karachay-russian dictionary) 
  • туристлеге гитче энциклопедия (гитче топонимика сезлюгю барды ичинде)
  •   http://karachai.r2.ru/ сайтдан:
  • адетле: келин алгъан
  • къарачайлыланы юсюнден октябрь революциягъа дери не айтхандыла белгили адамла
  • бюгюннгю Карачаево-Черкесия 
  • къарачай-малкар тилде окъургъа:


     latin ркшадуву

    Batyr Jashchyq (tauruh)
    Qarachaygha salam (nazmu)
    назмуну джазгъан-  Hamit Botash

    cyrillyc (KOI-8)

    Батыр джашчыкъ(таурух)
    Къарачайгъа салам (назму)
     Хамит Боташ 

     

     

    Карачай-Черкес Республиканы белгилери:

     3 февраль  1994 дж 
     
    Картала

    дагъыда картала: былайда

    Бери не сагъыш этгенигизни джазаргъа боллукъду: къонакъ китаб
      Карачай тилде   Орус тилде   Ингиз тилде
     
    мени энчи сайтыма - Тохчукъланы Сусанна
    Апрель 2002
     
     
    Hosted by uCoz