Russian | English |  Karacy(cyrillic) | Karacay(latine)
 

Qarachay-Cherkes Respublika 
Rossija Federacijag`a kiredi
Dzheri: 14,100 kv. km.
Milleti: 450 000 adam. 
Ara shakhary: Cherkessk (113 ming adam dzhashaydy)
Dzhashag`an milletle: qarachaylyla (150.000), cherkeslile (55.000), nog`aylyla (20.000), abazalyla (30.000).
Bu milletle bary busurman dinni tutadyla 
Respublikany prezidenti Semenlany Vladimir , Magomedni dzhashy 
   

Qyskha tarikhi: Qarachaylylany Kavkaz taulag`a mongollula 13 emjurdeqystab kechjurgendile. Ol zamanlada qarachaylyla  bla malqarlyla bir birlerinden ayyrylg`andyla. Ehki milletde da  bir-birine "alan" deb seleshgen adet bardy, ol ata-babalarybyz alanla bolg`anlary sebeblidi deydile (kavkaz milletleni kebejusju alanlany tuuduk`laryna sanaydyla keslerin). 20 oktjabr' 1822 g. Khasaukada bolg`an urushdan sora  Rossija  Qarachayny dzherlerin kesine k`oshkhandy. Bir talay kere qarachaylylany qauumu  Turcijag`a kechgendile, sez juchjun, 1860-70 dzhyllada . 1920 dzh.  Tau Avtonom Respublika quralg`andy, Rossijany ichinde, ary Shimal Kavkaz respublikala kirgendile.  Ehki dzhyldan ala juleshinib,  Karachay- Cherkes avtonom  oblast' quralg`andy. 1926 dzh ehki dzharty bolg`andy, sora  1936 cil ehntda  qarachaylyla bla cherkesleni bir oblastkha qoshkhandyla. 
2 nojabr' 1943 dzhyl Qarachayny bushuu kjunjudju. Stalinni buyrug`u bla, qarachaylyla, bashkha kavkaz milletle bla birgeley (chechenlile, malqarlyla, ingushla... ) Orta Azijag`a kechjurjulgendile. Fashistlege bolushkhanla degen syltau bla. Qarachayny dzherlerin Stalin ol zamanda Gruzijag`a k`oshkhandy. Mikojan shakharg`a (busag`atda Qarachay shakhar) Klukhori degen at atalg`andy, d.a.k. Kechgjunljukde milletni dzhartysy qyrylg`andy- auruuladan, achdan. 1957 dzh qarachaylylag`a yzlaryna qaytarg`a ehrkinlik berilgendi. 

Qarachay til tjurk tilleni gruppasyna kiredi. Birinchi k`arachay alfavit arab kharifle bla dzhazylg`andy. Andan sora latin kharifle bla. 1936 dzhyldan beri kiril kharifle bla dzhazabyz. Birinchi bash bilim beriuchju institut Karachay-Cherkes qral pedagogika universitet  1938 dzh quralg`andy.

 
Internetde k`arachay saytla
www.kchr.info respublikani uesuenden cangilikla (orus tile)
www.karacha.com  Avstralijadan K`arabashlany Khasanny sayty (dag`yda: Karacha Home Page ) 
http://www.karacha.4mg.com Turcijadan Appalany Adil'khanny (Adiloglu) 
Karacha-Balkar site bu saytny malqarlyla qurag`andyla 
American Karacha-Kavkaz Benevolent Association   - Amerikada N'ju-Dzhersiden  k`arachaylylany saytlary.  dag`yda: AKBA Information Center 
Khubiylany Khadzhi-Murat,   Amerikada matematikany professoru, keb kitab dzhazg`andy, tarikhni, tilleni, matematikany, logikany jusjunden
Botashlany Khamit, Amerikada dzhashag`an k`arachay dzhazyuchu ("Kharam tala")
Kavkazny jusjunden sayt Turcijadan k`arachayly alimni, Shimal Kavkazny jusjunden dzhazyuchu Ufuk Tavkulnu (Tokhchuk ulu) 
Botashlany Aznaur(7.09.1967-27.02.1998)  igi adamlany atlary unutulmasyn

dzherni bashynda k`arachaylyla bla seleshirge izlegen, beri dzhazyg`yz:
 akba@egroups.com ( Khubiylany Kh-M. tamadasy), 
ne beri:
 karachamalkar@ahoogroups.com (Adil'khan Adiloglu k`urag`andy) 

k`arachaycha seleshirge izlegen: www.karaca.org 
Ingir ala mynda ondan aslam k`arachaylyla dzhyyylyuchandyla.
Dzhyrla bla tepseule: 
Qarachay dzhyrla
ansambl' Balkarija

Bashkha Kavkaz respublikala: 
http://www.ingushetia.ru/
Kabarda-Balkar State University and 
Balkar chat "Shashlychnaya" in Nal'chik
http://www.kavkazweb.com/
 

 




Tabig`atny suratlary
kislovodsk
www.dombai.ru
www.sao.ru

 Karachay-malkar milletni tarikhi bla kul'turasy . 

  Ufuk Tavkul kavkaz kul'turany jusjunden  (ingiliz tilde) 
Khubiylany  Khadzhi-Muratdan kelgen :
  • K`arachay-malkar milletni tarikhi (ehrtde zamanladan,  Rossijag`a k`oshulg`unchu deri) I.M.Miziev  (in English) 
  • "Karachaylyla bla malkarlyla"  K.M.Tekeev (orus tilde)
  • K`arachay-malkar-orus sezljukden juzjuk 
  • Tuk`umlany tamg`alary
  • K`arachay alfavit (kiril, latin, tjurk kharifle bla)
    • Alim Khubolovdan kelgen :
  • Dukhovnaja kul'tura karachaevo-balkarskogo naroda. Makhti Dzhurtubaev 
  • Narodnoe iskusstvo karachaevcev i balkarcev.  Kuznecova Anna Jakovlevna 
  • Drevnie tancy karachaevcev i balkarcev.  M.Ch. Kudaev
  • Orfografija sezljuk
    • bashkha dzherleden: 
  • K`yskha k`arachay-orus sezljuk (short karacha-russian dictionar) 
  • turistlege gitche ehnciklopedija (gitche toponimika sezljugju bardy ichinde)
    •   http://karachai.r2.ru/ saytdan:
  • adetle: kelin alg`an
  • k`arachaylylany jusjunden oktjabr' revoljucijag`a deri ne aytkhandyla belgili adamla
  • bjugjunngju Karachaevo-Cherkesija 
    •
    k`arachay-malkar tilde ok`urg`a:


     latin rkshaduvu

    Batyr Jashchyq (tauruh)
    Qarachaygha salam (nazmu)
    nazmunu dzhazg`an-  Hamit Botash

    		 cyrillyc (KOI-8)

    Batyr dzhashchyk`(taurukh)
    K`arachayg`a salam (nazmu)
     Khamit Botash 

     
     

    Karachay-Cherkes Respublikany belgileri:

     3 fevral'  1994 dzh 
     
    Kartala

    dag`yda kartala: bylayda

    Beri ne sag`ysh ehtgenigizni dzhazarg`a bolluk`du: k`onak` kitab
      Karachay tilde  Orus tilde   Ingiz tilde
     
    meni ehnchi saytyma - Tokhchuk`lany Susanna
    Aprel' 2002    		  
     

    Hosted by uCoz